Στο πλαίσιο  του προγράμματος LIFE NATURA THEMIS η στοχευμένη εκπαίδευση μέσω σεμιναρίων, επαγγελματικών ομάδων όπως οι δικαστές, οι εισαγγελείς, οι επιθεωρητές περιβάλλοντος, οι ανακριτικοί υπάλληλοι και η αστυνομία περιβάλλοντος που ασχολούνται με τη δίωξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος, αποτελεί δράση με ιδιαίτερη σημασία. Στόχος των σεμιναρίων αυτών είναι η ευαισθητοποίηση στα ζητήματα προστασίας της άγριας ζωής και της βιοποικιλότητας, η διερεύνηση τρόπων για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του ευρωπαϊκού και εθνικού δικαίου για την περιβαλλοντική ευθύνη καθώς και η επιμόρφωση σχετικά με την ποινική διαδικασία, με έμφαση στο στάδιο της προανάκρισης για τη δίωξη των περιβαλλοντικών εγκλημάτων.

Σε συνέχεια των σεμιναρίων που πραγματοποιήθηκαν από το Συντονιστικό Γραφείο Αποκατάστασης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΣΥΓΑΠΕΖ) στο Ηράκλειο Κρήτης, στις 10 και 11 Απριλίου 2019, για δικαστικούς λειτουργούς και υπαλλήλους της Αποκεντρωμένης Διοίκησης αντιστοίχως, διοργανώθηκαν δύο επιπλέον εκπαιδευτικά σεμινάρια, στην Αθήνα που απευθύνονταν σε δικηγόρους και δικαστικούς λειτουργούς. Τα εκπαιδευτικά σεμινάρια διεξήχθηκαν την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2019 για τους δικηγόρους και την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2019 για τους δικαστές και εισαγγελείς στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η συμμετοχή ομιλητών από διαφορετικά πεδία, συντέλεσε στη διατομεακή ανάλυση, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη σημασία της συνεργασίας του δικαστικού κλάδου με τη διοίκηση.

Βασικά σημεία συζήτησης των δύο εκπαιδευτικών σεμιναρίων αποτέλεσαν: α) το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο της περιβαλλοντικής ευθύνης και οι δυνατότητες βελτίωσης της εφαρμογής του, β) οι ενέργειες και θεσμοθετημένες πρακτικές που αποσκοπούν στη δίωξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος και γ) τα ζητήματα που προκύπτουν κατά την εφαρμογή των ποινικών κυρώσεων του άρθρου 28 του Ν. 1650/1986.  

Τις θεματικές αυτές πλαισίωσαν εισηγήσεις σχετικά με καίρια ζητήματα που αφορούν στις γενικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου και την προστασία της βιοποικιλότητας, την ποινική προστασία της άγριας ζωής, τη δικονομική αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού εγκλήματος αλλά και τον δικαστικό έλεγχο της συνταγματικότητας στο πεδίο των περιβαλλοντικών διαφορών. Επίσης, έμφαση δόθηκε στο δικαίωμα των πολιτών για πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία και στην περιβαλλοντική δικαιοσύνη ως προϋπόθεση ενεργοποίησης/δραστηριοποίησης απέναντι στο περιβαλλοντικό έγκλημα καθώς και σε μία κοινωνιολογική προσέγγιση για την αντίληψη του περιβάλλοντος ως «θύμα» αλλά και τα «θύματα του περιβάλλοντος» στο πλαίσιο του άρθρου 24 του Συντάγματος.

  Όσον αφορά στο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το ισχύον καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης, υπογραμμίσθηκε ότι λόγω της μη έκδοσης της Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) που προβλέπεται στο άρθρο 14 του Προεδρικού Διατάγματος 148/2009 (ΦΕΚ Α’ 190) υπό τον τίτλο «Χρηματοοικονομική ασφάλεια», δεν έχει ακόμη εξειδικευθεί το πλαίσιο εφαρμογής για την υποχρεωτική χρηματοοικονομική ασφάλεια κάλυψης των υπεύθυνων φορέων εκμετάλλευσης για την περιβαλλοντική τους ευθύνη και κατά συνέπεια δεν έχει επιτευχθεί ένα ολοκληρωμένο εθνικό πλαίσιο για την αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας ΕΚ 2004/35.

Η υιοθέτηση της ΚΥΑ αποτελεί ουσιώδη προϋπόθεση για την εφαρμογή της αρχής "ο ρυπαίνων πληρώνει" και αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς θα ενισχύσει τη δημιουργία ενός πλαισίου πρόληψης για την περιβαλλοντική ζημία. Συγκεκριμένα, θα απαιτείται για τους φορείς εκμετάλλευσης, ανάλογα με τη βαρύτητα των επαπειλούμενων περιβαλλοντικών ζημιών που τυχόν προκαλέσουν οι δραστηριότητές τους, να διαθέτουν χρηματοοικονομική ασφάλεια ώστε το κόστος αυτής και τα σχετικά έργα αποκατάστασης του περιβάλλοντος να καλύπτονται από τους υπεύθυνους φορείς εκμετάλλευσης. Παράλληλα η ένταξη σε καθεστώς χρηματοοικονομικής ασφάλειας θα έχει ως προϋπόθεση την «περιβαλλοντική επιθεώρηση - environmental auditing» για τη διαπίστωση της ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης από τη δραστηριότητα.

Σε επίπεδο πρακτικής, διαπιστώθηκε κατ’ αρχάς ότι απαιτείται η ενδυνάμωση του ελεγκτικού μηχανισμού και η ανάγκη στελέχωσης όλων των φορέων και υπηρεσιών που έχουν ως αρμοδιότητα την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών αδικημάτων όπως οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι υπάλληλοι των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Περιφερειών και τα στελέχη-υπάλληλοι των ελεγκτικών υπηρεσιών (δασοφύλακες, λιμενικοί, αστυνομικοί, κ.ά.).

Έχει διαπιστωθεί ότι οι υπηρετούντες υπάλληλοι στις εν λόγω υπηρεσίες δεν επαρκούν ώστε να διεκπεραιώσουν τόσο τις προληπτικές και τακτικές ή έκτακτες επιθεωρήσεις που προβλέπονται στο άρθρο 20 του Ν. 4014/2011 «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος.» (ΦΕΚ Α΄ 209) όσο και τους ελέγχους που προκύπτουν είτε από τη διαδικασία υποβολής καταγγελίας εκ μέρους των πολιτών ή αναφοράς εκ μέρους ΜΚΟ ή ιδιωτικών φορέων και συλλόγων, είτε από εισαγγελική παραγγελία, είτε τέλος από κάποιο περιβαλλοντικό ατύχημα.

Επίσης, υπογραμμίσθηκε η απουσία ενημέρωσης και επιμόρφωσης σχετικά με το περιεχόμενο και τις προϋποθέσεις στοιχειοθέτησης του περιβαλλοντικού εγκλήματος. Ως προτάσεις διευθέτησης του ζητήματος αυτού αναφέρθηκαν η νομική υποστήριξη των υπηρεσιών της Διοίκησης με σκοπό την αποφυγή των λανθασμένων χειρισμών και την ορθή υπαγωγή στο νομοθετικό πλαίσιο, η κωδικοποίηση των υφιστάμενων διατάξεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας για τη διευκόλυνση της Διοίκησης καθώς επίσης η έκδοση και διανομή πρακτικών κανονισμών/οδηγών για την επιτάχυνση των διαδικασιών και την αποτελεσματική εφαρμογή.

Περαιτέρω, διατυπώθηκε η χρησιμότητα διοργάνωσης εξειδικευμένων εκπαιδευτικών σεμιναρίων για την ορθότερη εφαρμογή του περιβαλλοντικού ποινικού και διοικητικού δικαίου, με σκοπό την απόκτηση γνώσεων και εμπειρίας στις περιβαλλοντικές υποθέσεις. Οι θεματικές των εν λόγω στοχευμένων σεμιναρίων θα αφορούν όχι μόνο τα αδικήματα κατά της άγριας ζωής (παράνομη θήρα και αλιεία, λαθρεμπόριο άγριων ειδών) και της βιοποικιλότητας αλλά και τις παραβάσεις σχετικά με την υποβάθμιση του εδάφους, αέρα και υδάτων, τις εκπομπές αερίων, τη διάθεση απορριμμάτων και την εν γένει διαχείριση αποβλήτων καθώς και την παράνομη υλοτόμηση και δασική εκμετάλλευση. Οι ομάδες εργασίας των σεμιναρίων αυτών θα πρέπει να απαρτίζονται τόσο από δικαστικούς λειτουργούς όσο και από υπαλλήλους της Διοίκησης καθώς διαπιστώθηκε η σπουδαιότητα της συνεργασίας και ανατροφοδότησης μεταξύ των δικαστικών αρχών, των ανακριτικών και επιθεωρητών - ειδικών προανακριτικών υπαλλήλων για τα περιβαλλοντικά αδικήματα. Η ανταλλαγή πληροφοριών, πρακτικών και διαπιστώσεων μεταξύ των διαφορετικών φορέων θα οδηγήσει στην αποφυγή ελλιπών ή ασαφών πράξεων της διοίκησης σχετικά με τη διαπίστωση του σχετικού περιβαλλοντικού ποινικού αδικήματος ή της διοικητικής περιβαλλοντικής παράβασης.

Στην παρούσα ανάρτηση διατίθενται τα προγράμματα των σεμιναρίων και οι παρουσιάσεις των εισηγητών σε pdf.